1. Chân Dung Kiến Trúc Sư Võ Trọng Nghĩa

1.1 Hành trình học thuật và giải thưởng

Sinh năm 1976 tại Quảng Bình, Võ Trọng Nghĩa tốt nghiệp thủ khoa Viện Công nghệ Nagoya (2002) và nhận bằng thạc sĩ hạng ưu Đại học Tokyo (2004). Năm 2006, ông thành lập VTN Architects với mục tiêu đưa kiến trúc Việt Nam lên bản đồ quốc tế. Đến 2024, studio đã giành hơn 150 giải thưởng, trong đó có Architect of the Year của Dezeen (2019), ba lần chiến thắng Green Good Design và nhiều HCV Festival Kiến trúc Thế giới.

Những cột mốc danh giá này chứng minh năng lực chuyên môn vượt trội của Võ Trọng Nghĩa trước khi ông thực sự “lùi vào bên trong” để tìm kiếm trí tuệ nội tâm. Điều đặc biệt là ông không dừng lại ở thành công vật chất mà tiếp tục khám phá chiều sâu tinh thần, tạo nên sự khác biệt độc đáo trong cách tiếp cận kiến trúc.

House for Trees – Biểu tượng của kiến trúc xanh Việt Nam

1.2 Bước ngoặt 1.000 ngày thiền tại Myanmar

Năm 2017, khi công ty ở giai đoạn tăng trưởng mạnh, Nghĩa bất ngờ sang thiền viện Pa-Auk ở Myanmar và chuyên tâm hành thiền liên tục hơn ba năm. Theo chia sẻ trong các podcast và phỏng vấn, ông đã đạt tới tứ thiền, rồi quay về phổ biến chánh niệm cho gia đình, nhân viên và sinh viên. Chính hành trình này làm thay đổi định nghĩa “thành công” của ông: kiến trúc chỉ là hệ quả, còn giữ giới và thiền định mới là mục tiêu tối thượng.

2. Thiền – Nền Móng Tinh Thần Cho Sáng Tạo Kiến Trúc

2.1 Vì sao thiền khai phóng sáng tạo?

Nghiên cứu thần kinh học Harvard chỉ ra thiền 45 phút mỗi ngày trong ba tháng có thể trẻ hóa não bộ, giảm hoạt động hạch hạnh nhân (trung tâm sợ hãi) và tăng mật độ chất xám vùng hippocampus (trí nhớ). Nghĩa khẳng định nhờ chánh niệm liên tục, ông “nhìn rõ” cấu trúc không gian, vật liệu và dòng chảy gió sáng hơn; đồng thời xử lý dự án chỉ trong 30 phút thay vì cả ngày.

Thiền định mang lại những lợi ích cụ thể cho quá trình sáng tạo kiến trúc:

• Giảm lo âu, tăng tập trung: Giúp phác thảo ý tưởng chuẩn ngay lần đầu, tiết kiệm thời gian chỉnh sửa
• Nuôi dưỡng tâm từ: Ưu tiên lợi ích cộng đồng và môi trường trong mọi dự án
• Phát triển tâm xả: Bớt dính mắc vào cái tôi, cởi mở với phản hồi của khách hàng
• Tăng cường trực giác: Cảm nhận được dòng chảy tự nhiên của không gian và ánh sáng
• Kết nối với thiên nhiên: Hiểu sâu hơn về chu kỳ sinh trưởng của cây cối

Quán cà phê “Gió và Nước” – Không gian thiền giữa lòng thành phố

Ứng dụng thiền trong thiết kế

Mỗi buổi sáng, trước khi bắt đầu làm việc, Võ Trọng Nghĩa dành 60 phút thiền định. Trong trạng thái tĩnh lặng này, ông thường nhận được những ý tưởng bất ngờ về cách sắp xếp không gian, lựa chọn vật liệu, hoặc hướng đặt cửa sổ để tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên.

2.2 Từ thiền tới văn hoá doanh nghiệp VTN Architects

Tất cả 200+ nhân viên VTN đều thiền tối thiểu 60 phút/ngày và giữ năm giới Phật giáo. Sau giai đoạn “thay máu” ban đầu, năng suất tăng mạnh: riêng năm 2021 – cao điểm Covid – công ty vẫn đoạt 21 giải thưởng quốc tế dù Nghĩa chỉ họp online 30 phút mỗi ngày. Điều này chứng minh mô hình “doanh nghiệp thiền” vừa tạo ra lợi nhuận, vừa nuôi dưỡng nhân sự bền vững.

3. Triết Lý Kiến Trúc Xanh “Mang Rừng Vào Phố”

3.1 Thiết kế bền vững và vật liệu bản địa

Kiến trúc của Nghĩa xoay quanh ba trụ cột chính, mỗi trụ cột đều được thấm nhuần tinh thần thiền định về sự hài hòa và cân bằng với thiên nhiên:

Tòa nhà công nghệ tại Đại học FPT Hà Nội – Ví dụ điển hình về kiến trúc xanh

Ngoài tác động sinh thái, xanh hóa mặt đứng còn nuôi dưỡng tinh thần: ở House for Trees, cư dân có thể ngồi thiền ngay dưới tán sao đen trên mái; tại Farming Kindergarten, trẻ nhỏ học gieo hạt ngay sân thượng xoắn ốc. Đây chính là cách Võ Trọng Nghĩa biến mỗi công trình thành một “thiền viện nhỏ” giữa lòng đô thị.

3.2 Tác động tích cực đến sức khỏe cư dân

Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng việc sống gần cây xanh có thể giảm 23% nguy cơ mắc bệnh tim mạch, giảm 18% căng thẳng tâm lý, và tăng 15% khả năng tập trung. Trong các dự án của VTN Architects, cư dân thường báo cáo về việc ngủ ngon hơn, ít bị dị ứng, và có cảm giác bình an hơn trong cuộc sống hàng ngày.

4. Sáu Dự Án Tiêu Biểu Liên Kết Thiền và Kiến Trúc

4.1 House for Trees – Biểu tượng “Nhà Cho Cây” (TP.HCM, 2014)

Dự án gồm năm khối bê-tông gân ngang, mỗi khối là một “chậu cây” sâu 1,5 m, trồng sao đen cao 8 m, tạo bóng râm và hồ sinh học chống ngập. Ý tưởng bắt nguồn từ thiền quán hơi thở: “Cây hít thở cho thành phố, cư dân hít thở với cây”, Nghĩa chia sẻ. Sau khi hoàn thành, tỷ lệ sử dụng điều hòa giảm 70%, nhiệt độ nội thất thấp hơn ngoài trời 4–5°C.

4.2 Farming Kindergarten – Trường Học Canh Tác (Đồng Nai, 2013)

Farming Kindergarten – Trường Học Canh Tác

Mái nhà hình xuyến dài 580 m tạo thành ruộng rau liên tục, nơi 500 học sinh học trồng rau hữu cơ; kết hợp lam bê-tông giảm nắng gắt và giếng trời chiếu sáng tự nhiên. Công trình tiêu thụ năng lượng thấp hơn 25% so với chuẩn LEED Silver và giành giải Green Good Design 2014.

Điều đặc biệt là các em học sinh không chỉ học trong lớp mà còn tham gia vào toàn bộ chu trình từ gieo hạt, chăm sóc, thu hoạch đến chế biến thức ăn. Hoạt động này được thiết kế như một hình thức “thiền động”, giúp trẻ em phát triển sự kiên nhẫn, chánh niệm và kết nối sâu sắc với thiên nhiên.

4.3 Nocenco Café – “Hang Tre” Trên Mái Nhà Cao Tầng (Vinh, 2018)

Cải tạo tầng thượng toà nhà 7 tầng bằng 10 cột tre xoắn và vòm tre đường kính 12 m, tạo không gian “hang động” thiền giữa thành phố. Tre nhẹ giúp lắp dựng nhanh, không cần gia cố cột bê-tông cũ, giảm 60% chi phí carbon so với thép. Khách tới quán thường được mời “thở chánh niệm 3 phút” trước khi gọi đồ uống, biến trải nghiệm cà-phê thành khoảnh khắc tĩnh lặng.

4.4 Binh House và chuỗi nhà “sống chung với cây”

Tiếp nối House for Trees, Binh House (2016) bố trí vườn treo xen kẽ phòng sinh hoạt ba thế hệ; độ ẩm giảm 5%, ánh sáng tự nhiên đạt 60% diện tích sàn. Chuỗi House for Trees hiện có hơn 15 phiên bản từ Hà Nội tới TP.HCM, chứng minh mô hình này phù hợp lô đất nhỏ, mật độ cao.

Ngôi nhà kết hợp ngôn ngữ kiến trúc hiện đại với vật liệu địa phương

4.5 Grand World Phú Quốc Welcome Center – Điêu Khắc Tre Khổng Lồ

Cấu trúc tre 1.460 m² ghép 42.000 thanh tre, mô phỏng trống đồng và hoa sen – hai biểu tượng Việt Nam. Không dùng điều hòa, gian chính cao 16 m thông gió tự nhiên, trở thành “pháp đình” tổ chức các khóa thiền đại chúng. Đây là một trong những công trình tre lớn nhất thế giới, chứng minh khả năng ứng dụng vật liệu truyền thống vào kiến trúc quy mô lớn.

4.6 Chicland Hotel – Công Viên Thẳng Đứng (Đà Nẵng, 2019)

Mặt đứng 21 tầng bố trí 129 “vườn” ban công, biến công trình thành lá phổi xanh ven biển. Hệ cây trâm ổi, dừa cạn chịu mặn lọc không khí biển, giảm âm thanh giao thông. Nội thất dùng tre, đá địa phương, tạo không gian lưu trú thiền tĩnh cho khách quốc tế.

Nhà hội nghị Đại Lai – Nơi tổ chức các sự kiện về thiền định và tâm linh

5. Tác Động Xã Hội và Tương Lai Kiến Trúc Thiền

5.1 Từ Kiệt Tác Cá Nhân tới Chuyển Hóa Cộng Đồng

Năm 2023, Nghĩa mở lớp “Mindful Architecture” tại Đại học Pennsylvania, nơi sinh viên thiền 15 phút trước studio và thiết kế mô hình nhà ở 0% điều hòa. Trong nước, ông tổ chức lớp online miễn phí cho người rối loạn lo âu; hơn 600 học viên khẳng định giảm triệu chứng sau bốn tuần. Kiến trúc, vì thế, không chỉ là công trình mà còn là “kết cấu tinh thần” chữa lành xã hội.

5.2 AI và Nghệ Thuật Xây Dựng Xanh

Kiến trúc sư cho rằng AI sẽ thay thế nhiều công đoạn vẽ, nhưng “thiền giúp ta không sợ bị mất việc”. Bằng cách nuôi dưỡng trực giác, con người vẫn nắm phần hồn của thiết kế – thứ máy học khó bắt chước. Nghĩa đã thử nghiệm sử dụng ChatGPT để tối ưu thông gió và năng lượng mặt trời, sau đó chỉnh sửa thủ công để giữ bản sắc địa phương.

5.3 Mô hình kinh doanh bền vững

VTN Architects đã chứng minh rằng “làm tốt” và “làm giàu” có thể đi cùng nhau. Doanh thu công ty tăng trung bình 25% mỗi năm kể từ khi áp dụng mô hình “doanh nghiệp thiền”, đồng thời chi phí vận hành giảm 15% nhờ năng suất lao động cao và tỷ lệ nghỉ việc thấp. Nhiều công ty kiến trúc khác đang học hỏi mô hình này.

Kết Luận

Thiền không khiến Võ Trọng Nghĩa rời xa kiến trúc; ngược lại, nó trở thành nguồn nhiên liệu vô tận giúp ông sáng tạo những công trình sống, thở và chữa lành. Bằng cách tích hợp cây xanh, tre và giải pháp thụ động, các dự án của ông vừa giải quyết khủng hoảng khí hậu, vừa mang lại an yên nội tâm cho cư dân.

Trong bối cảnh đô thị Việt Nam thiếu mảng xanh trầm trọng, với tỷ lệ cây xanh chỉ đạt 2-3 m²/người so với tiêu chuẩn WHO là 9 m²/người, triết lý “mang rừng vào phố” kết hợp chánh niệm chính là lộ trình bền vững cho kiến trúc tương lai. Khi mỗi ngôi nhà là một “thiền viện mini”, chúng ta không chỉ cứu được hành tinh mà còn tìm lại căn nhà quan trọng nhất – chính là bên trong mình.

Câu chuyện của Võ Trọng Nghĩa là minh chứng rằng thành công thực sự không chỉ đo bằng số lượng giải thưởng hay doanh thu, mà còn bằng khả năng tạo ra những giá trị tích cực, lâu dài cho cộng đồng và môi trường. Đây chính là “sự lựa chọn thông minh” mà GenS.vn muốn lan tỏa đến độc giả – những quyết định không chỉ có lợi cho bản thân mà còn góp phần xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn.